مجله خبری مساجد

پادشاه نشین شماره یک
در وسط جناح شرقی، یک برآمدگی آدرس مسجد توفیق مشهد در طول، ریتم تکرار شونده نما را برهم زده میباشد. این نصیب که در اینجا با تیتر فرمانروا نشین شماره یک کاروانسرای میرپنج کاشان از آن حافظه می‌گردد، حجره ای با پلانی مستطیل صورت میباشد که در راس و بر بالای راهروی مشترک کاروانسراهای میرپنج و آقا قراردارد.

دسترسی به‌این محیط قابلیت پذیر عدم وجود، ولیکن آنچه در نمای این نصیب قابل مشاهده میباشد مشتمل بر یک در چوبی یک متری، در وسط نما بنا شده در یک فریم هلالی صورت و ردی از دو بازشو و یا این که تاقچه متساوی در متبوع، در طرفین این بازشو میباشد که در وضع و اوضاع رزرو مسجد توفیق مشهد مو جود با مصالح و اندود روی آن پوشیده گردیده است.

پادشاه نشین شماره ۲ ( مهمانسرا )
همان طور که پیشتر بدان اشاره شد، دستگاه کامل ورودی کاروانسرای میرپنج، با سردر قانونی بندی گردیده شاخصی در راسته بازار شروع میشود و با دالانی ادامه می‌یابد که ابتدا ورودی، با تعبیه بالاخانه ای، از طول سقف کاهش یافته میباشد. این بالاخانه که درین روی داد، از آن به شماره مسجد توفیق مشهد سلطان نشین شماره ۲ یا این که مهمانسرا حافظه میگردد، در واقع مهمانخانه هایی جهت پذیرایی از مسافران بوده میباشد.

نمای بیرونی مهمانسرا دارنده یک قسمت گنبدی با تزیینات مشبک آجری معمولی و هنرمندانه میباشد که شکوه چشمگیری به نمای جناح غربی و ایوان کاروانسرای مسجد طالقانی مشهد میرپنج بخشیده میباشد

منزل داروغه مشهد یکی سابق ترین آدرس مسجد توفیق مشهد و شاید بتوان بیان کرد یکی معروفترین بناهای دیرین شهر مشهد میباشد. منزل داروغه از بناهای تاریحی مشهد وابسته به عصر قاجار میباشد که به فرمان یوسف خان هراتی که در آن مجال داروغه مشهد بوده میباشد با الهام از معماری روسی سازه شده است.

تاریخچه منزل داروغه
در تاریخچه منزل داروغه مشهد آمده میباشد که در بالا داروغه مشهد به‌ قصد برگزاری مراسم و پذیرایی‌های قانونی خویش از این منزل رزرو مسجد توفیق مشهد استعمال میکرد ولی پس‌ از آن تا همین سه دهه پیش ورثه‌ی یوسف خان هراتی در آن خانه گزیده بودند. که درنهایت در سال 1366 این سازه را به نمایندگان یکی هیئات مذهبی شهرستان میبد یزد، فروختند. از به عبارتی سال‌ها تا همین اواخر از این بنای تاریخی به‌ تیتر مکانی برای تجمع و محل اقامت هیئت‌ های مذهبی استعمال می شد. تا اینکه در سال 1381 بعد از تجدید بنا و احیا و تجدید بنا این سازه به تصویب به جا مانده فرهنگی رسید.

منزل داروغه مشهد شاید شماره مسجد توفیق مشهد جز واپسین بناها از معماری سنتی اهل ایران در مشهد میباشد که در عین درحال حاضر اثر معماری روسی و الگوبرداری از معماری شرقی به خیر قابل مشاهده میباشد مانند:

به کارگیری از آجرهای قالبی در صورت ها و پوسته های گوناگون.
تزیینات چوبی تحت سقف ها.
طرح پله دو طرفه برای دسترسی به تراس.
تندیس های مسجد طالقانی مشهد گچی و تراشیده گردیده.

زیباترین مثال های هنر و معماری بعد آدرس مسجد توفیق مشهد از اسلام برای نخستین دفعه در ناحیه خراسان صورت گرفته میباشد که از همین رو به مدل خراسانی در معماری جمهوری اسلامی ایران نیز آوازه داراست.

معماري قديم ايران که عمده مضامين آن کاخ ها بودند، نزدیک به يکصد سال توقیف شد و آن گاه ایجاد کرد بناهاي متعالي در کالبد جديدي که مساجد بودند به مدل خراسانی در معماری جمهوری اسلامی ایران مجدد استارت گشت.

ويژگي هاي اين رزرو مسجد توفیق مشهد معماري، ترکيبي از سنت هاي ايران زمين و رهنمودهاي وارداتي دين جديد بود.این مدل که در ميان کارشناسان به مدل خراساني در معماری اسلامی دارای شهرت گشته، داراي شاخصه هاي بارزي میباشد که در مساجدي زیرا تاريخانه دامغان و مسجد جامع فهرج به زيبايي هويدا می باشند

تاریخچه مدل خراسانی در معماری
مدل خراسانی در معماری جمهوری اسلامی ایران در قرن اولیه هجری و از اولِ تایید آئین مبین اسلام از سوی ایرانیان آغاز شد و تا مجال آل بویه و دیلمیان ( قرن چهارم هجری ) ادامه داشت . گروهی آن را ادامه روش پارتی دانسته و درباره ی مساجد به اسم مدل شپستانی می‌شناسند.

خصوصیت های معماری شماره مسجد توفیق مشهد مدل خراسانی را توضیح دهید
آسانی تا مرز قابلیت
به کارگیری از مصالح بوم آورد ( ساختمانهای که در این‌شیوه بکار رفته « بوم آورد یا این که ایدری » بوده میباشد (یعنی آنرا از خویش محل ایجاد کرد آورند )
دوری از بیهودگی
عموم واری مسجد طالقانی مشهد فوق العاده

ا اعتنا به سوابق تشکیل داد آدرس مسجد توفیق مشهد آبگینه و کاربرد آب در معماری سنتی اهل ایران مدل های ویژه ای در پیاده سازی گونه های تزیینی آب میباشد مانند اشکال تحت:

آبگینه در قبال عمارت
یکی راه‌های ایجاد کرد آبگینه در سازه، قرار دادن آن در مقابل نمای یک عمارت بود . این طرح معمولا در کاخ ها و کوشک باغات استعمال می‌شد و در آن معمولا حوضی بلندمرتبه و گاه خرد ، رو به نمای مهم سازه قرار می گرفت. مداقه این طرح را می قدرت اینگونه رزرو مسجد توفیق مشهد برشمرد.

خواص آیینه ای آب و منعکس شدن ستونها و تزئینات عمارت درحوض، در فضاهای خرد موجب رهایی از تنگنا و در فضاهای بلندمرتبه سبب به ساخت و ساز شم ادب می‌شود. به علاوه در اکثری از ساعتها روز به باعث رفلکس تصویر عرش و گیاهان دور و بر آبگینه در آب ترکیبی از رنگها خصوصا آبی‌رنگ و سبز در آبگینه ها ساخت میشود که در کنار فضای خاکی و بی روح ابنیه، جذابیت بیشتری را رفتار می نماید.

آبگینه های موازی عمارت شماره مسجد توفیق مشهد را بیشتراز تمامی، می قدرت در گلشن های زمان تیموری در هرات روئت کرد. گلشن عالم آرا اولیه ساختمانی بود که فرمان روا حسین بایقرا بعد از جلوس بر تخت سلطنت فرمان ساختن آن را اعطا کرد . او در چهار کناره گرد آبگینه تعالی گلشن می گرد‌همایی. از یک طرف به کارها دولتی می پرداخت و از سوی دیگر بزم عیش و نشاطش به رویکرد بود.

گرچه این گلشن ده دوازده، عمارت،کوشک و اداره دولتی را در خویش مکان داده بود. البته فقط بخشی از آن که می اقتدار موقعیتش را معلوم کرد، همین آبگینه بزرگی بود که در نصفه شمال شرقی محوطه در کنار چهار کوشک قرار گرفته بود. ويلبر این نظر را دارد که‌این طرح مشابه طرح گلشن شمال در سمرقند بوده میباشد تنها در مقیاسی کوچکتر، باغچه امیر علیشیر نوایی در گازرگاه هرات به‌این مسجد طالقانی مشهد موادتشکیل دهنده مشابهت داشته میباشد.

شایسته ترین خصوصیت معماری آدرس مسجد توفیق مشهد صفویه آن میباشد که مفهومی دارای انسجام از ارزشهای فضایی دارااست، این معنا تماشایی ترین وجه خویش را در مناظر کلی به اکران میگذارد که در آن هر بنایی بناهای همسایه را کامل شدن می نماید. این مضمون‌ در سطح وسیعی از معماری منظرهای چهار گلشن نقل شده یعنی جایی که به لحاظ میایند و به صورت معقول فرع بر چشم انداز پردازی خیابان قرار گرفته اند.
معماری صفویه محتاط رزرو مسجد توفیق مشهد میباشد، این مدل معماری سنتی کشور‌ایران با وسعت ها و عده های بزرگ سرو شغل دارااست و سطح ها قابل انعطاف و بی آلایش را بر سطح های بغرنج و پیچیده ترجیح می‌دهد. طاق بندی که پایه و ذرات هر نوع معماری خط خمیده میباشد به جز در یک سری سازه زیارت گاهی نظیر ماهان، یکنواخت و تکرار شونده میباشد.
زمانی که معمار صفوی تردیدی می کرده، چندین ستون دیگر از کندوهای مقرنسی دیگر می ساخته میباشد.
گنبدهای معماری صفویه از الگوهای زمان تیموری و ایلخانی ، تبعیت کرده اند.
معمولی شدن طرحها ، که در بیشتر بناها ، فضاها چهار پهلو بودند پلان های مستطیلی یا این که یک‌سری ضلعی بی آلایش هندسه شماره مسجد توفیق مشهد بی آلایش ، شکلها و خطهای شکسته نیز بیشتر استعمال میشد.
ایجاد کرد کناره های پخ از معماری صفویه رایج خیس شد.
پیمون بندی و سود گیری از اندامها و اندازه های یکسان
آسانی طرح در نمای بناها نیز آشکار شوید
فعال سازی و ساخت و ساز تاسیسات و امکانات زیرساختی
منزلت نقوش هندسی در معماری صفویه پر ارزش بود.
از مهمترین ویژگیهای تزئین سازه در معماری صفوی، می شود به تقلید از قاعده های تقارن ، منعکس شدن ، تکرار و نظم هندسی اشاره نمود. لزوم مسجد طالقانی مشهد تغییر و تحول صورت به شکلهای خرد خیس ، تکرار یا این که تقسیماتی از آن به علت ی علامت دادن عمق و جنبش در دنیای دو آینده از آن پاراگراف اند.

که مشتمل بر سه ورودی بوده و به انگیزه رزرو مسجد توفیق مشهد تاسیس کتابخانه مجلس ، بوسیله مهندس سیحون در سال ۱۳۴۲ مسدود و رابطه این بخش از سازه با عمارت (گلشن) بهارستان جدا گردیده‌است.

ورودی جنوبی مکتب سپهسالار
که هنگام ایجاد کرد سازه، در کوچهای شش متری قرار داشته، سردری بی آلایش داراست که به تراس دارالشفاء باز می‌شود که فعلا این گوشه و کنار به محلی برای پاسخگویی به سئوالات فقاهتی و اخذ وجوهات شرعیه تبدیل گردیده است و هنگامی در اواسط این ایوان حوضچه آدرس مسجد توفیق مشهد وجود داشته میباشد.

ورودی غربی مسجد و مکتب سپهسالار
این ورودی که درب اساسی مکتب سپهسالار به حساب آورده می شود دارنده جلوخان و سردر گسترده و درب دو لتی آهنی با شکوه بزرگی میباشد که در لبه خیابان بهارستان واقع گردیده است. این محیط مسئولیت جذب و تقسیم و موعظه به فضای مهم مسجد را بر ذمه دارااست و ورود شماره مسجد توفیق مشهد و خروج مکتب خوب نیز از همین شکل می گرفته میباشد.

ورودی غربی جلوخان متناسب و روءیت کرد بی واسطه به باطن صحن ( تراس مرکزی ) ندارد و به واسطه دالان متحدالشکل به درون صحن مکتب سپهسالار شیوه می‌یابد. محیط تیم بنای مسجد مکتب سپهسالار در بخش شرقی نیز دری به بیرون دارااست که از در اساسی سمت غربی کوچکتر میباشد و به در زنانه دارای شهرت بوده میباشد.

ورودی شرقی مکتب سپهسالار
مکتب سپهسالار درین ورودی دارنده جلوخان هشتی خوش ادغام و دالانی ( راهرو ) وقت گیر میباشد که به کناره شمال شرقی صحن مکتب بهتر گشوده میشود. طاقی مسجد طالقانی مشهد هفت ظرف در هشتی ورودی شرقی واقع گردیده و پیاله میانه هفت پیاله دیگر در خویش مکان داده میباشد که از شاهکارهای میرزا جعفرخان معمار باشی میباشد.

در حیاط شمالی، کتیبه ای از کاشی و آدرس مسجد توفیق مشهد خط نستعلیق که حاکی از اتمام سازه در سال ۱۲۳۰ هجری قمری وجود دارااست.
ســر در فضای ورودی مسجد مکتب مروی حدود سی سال پیش فرو سرازیر شد و به مکان آن سقف مسطحی ســاخته گردیده‌است.
حیاط جنوبی امروزه با در و پنجره های چوبی پوشــانده شــده و به مسجد خرد مشهور اســت.
تزئینات تراس های سازه در تاثیر نوسازی های مختلــف از میان رفته و فقط گوشــه ای از کاشیکاری محراب باقی‌مانده میباشد.
در کل قســمتهای گوناگون سازه در حین مجال گزینه بازسازی های مکرر واقع گردیده اند.
تزیینات تجدید بنا گردیده مسجد رزرو مسجد توفیق مشهد این سازه از خشت میباشد.
نمای رو به صحن طاق های مسجد مکتب مروی در نصیب پشت و نیز تراس های مهم و تراس های حجره ها به طور کاملً کاشی کاری میباشد.
پوشش تراس های اساسی مقرنس گچی و حیاط حجره ها کاربندی گچی میباشد.
سردر ورودی مسجد مکتب مروی نزدیک به ۳۰ سال پیش فرو سرازیرشد که ابعاد با پوشش مسطح تجدید بنا شد.
مسجد مکتب مروی گران قدر‌ترین، کهن‌ترین شماره مسجد توفیق مشهد و اصیل‌ترین حوزه‌ علمیه‌ طهران میباشد.

این مسجد و مکتب، که اینک اسم مکتب‌ علمیه‌ مروی را بر خویش داراست، در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۲ شمسی با شماره‌ ۴۱۲ در فهرست اثرها تاریخی کشور ایران به تصویب مسجد طالقانی مشهد رسید و در فهرست اثر ها ملی نیز جای دارد.

پلان کاروانسرای دیر گچین مربع سیرتکامل میباشد.
در کاروان سرای دیر گچین آدرس مسجد توفیق مشهد موادتشکیل دهنده اثبات و یکسان در طی اضلاع کـنـار هم چیده گردیده اند و ارکان ناپایدار در نقاط اساسی مربع یعنی چهارگوشه و نقاط میانی اضلاع که محل عبور اقطار مربع اند واقع گردیده اند .
در کاروانسرای رزرو مسجد توفیق مشهد دیر گچین در نقطه میانی ضلع جنوبی دروازه ورودی جای دارد.
در نقاط میانی سه ضلع دیگر کاروانسرای دیر گچین فرمانروا نشین ها قرار دارا‌هستند.
در دو طرف فرمان روا نـشـین هـا در هر ضلع کاروانسرای دیر گچین اتاق ها یا این که حجره های مسکونی به ترتیب کنار هم ستون گردیده اند و در چهار گوشـه بنـا فضاهای خدماتی قرار دارا هستند.
در کناره سمت راست ضلع جنوبی نمازخانه جای دارد.
در کناره سمت راست شماره مسجد توفیق مشهد ضلع شمالی کاروانسرای دیر گچین شبستان سری درنظرگرفته شده میباشد.
در کناره سمت چپ ضلع جنوبی کاروانسرای دیر گچین خزینه سازه گردیده‌است.
در کناره سمت چپ ضلع شمالی کاروانسرای دیر گچین نبار علوفه جای‌دارد.فضاهای معماری کاروانسرای دیر گچین دست کم به ٤ قسمت قابل تقسیم اند : فضاهای انسانی دربرگیرنده : حجره ها و اتاقهای مسکونی ، ایوانها و ایوان تعداد چهل و چهار حجره و اتاق مسکونی که در کاروان مسجد طالقانی مشهد سرای دیرگچین وجود داراست.

گرمابه نماینده قانونی، مانند بقیه آدرس مسجد توفیق مشهد خزینه های دیرین هم بعد از ظهر خویش از سه بخـش ورودی، محل تعویض لباس (بینه) و گرم منزل ساخته شده میباشد.
فی مابین در خزینه نماینده قانونی شیراز از دو قسمت تشکیل‌شده میباشد که نصیب مهم آن فضایی هشتی مانند با تاق قانونی بندی و تزیین های آهک بری بر سقف و دیوارهاست. دربین در، بر پایه ی معمول، به نحوی پیاده سازی گردیده که تبادل حرارت بینه و گرم منزل به دست کم برساند رزرو مسجد توفیق مشهد و بازدارنده روءیت کرد بدون واسطه بین آن دو خواهد شد.
گرم منزل گرمابه فضایی با قاعده مربع و خرد خیس از سربینه میباشد که چهار ردیف سنگی و تاق رسـمی بندی بر فراز آن‌ها قسمت میانی را صورت داده اند.
وجود دو فضای غرفه مانند عمیق در دو سـوی مقابل، محوری معلوم برای گرم منزل پدید آورده میباشد. هر مورد از این فضاها تاقی قانونی بندی و حوضی در وسط داراست.
در ضلع شمالی گرم منزل خزینه نماینده قانونی ، سه حمام جای‌دارد. گرمابه میانی، با قاعده مربع مخصـوص آب گرم بـود و دو خرینه طرفین با آب سرد و شماره مسجد توفیق مشهد ولرم لبریز می شـد.
گلخن و انبار سوخت خزینه نماینده قانونی شیراز در پشت حمام ها جای دارد. در دو سـوی قسمت حمام ها، دو فرمان روا نشین با قاعده مستطیل صورت واقع میباشد . در سـوی شمال شـرقی و سوا خزینه، گاورو جای‌دارد.
در دو ضلع شرق و غرب گرم منزل دو فضای سلطان نشین با حوضچه های فواره دار و ازاره هـای سنگی جهت استحمام اعیان و آبگینه فواره دار مرمری ویژه میهمانان عالی درجه و مقامات بلندپایه دولتـی احـداث شـده و در جنوب آن، دو فضای حکم دهنده نشین یارا دارنده ازاره ها و خیر های آب گرم و سرد و بی گـرم بـوده که در ضلع جنوبی گرم منزل قرار گرفته و هریک توسط شش ستون پلکان سنگی به صحن گرم منزل مسجد طالقانی مشهد مربوط میباشد

با توسعه و گسترش اسلام در کشور‌ایران آدرس مسجد توفیق مشهد در سده های ابتدا در اکثری از شهرها روستاها مسجد های چندی ساخته شد، در واقع الگوی بنیادی مسجد در جمهوری اسلامی ایران به عبارتی مسجد نبی اسلام(ص) بود که به دست وی در مدینه ساخته شد.

مساجد کشور‌ایران با شبستان ستوندار، گرداگرد ایوان مرکزی که شبستان رو به قبله آن بزرگتر بود. مانند مسجد جمعه فهرج، نایین اصفهان، تاریخانه دامغان، بعداز آن در نحوه رازی و در زمانه سلجوقیان مسجد ها به طریق ی چهار ایوانی ساخته شدند بعضی مساجد شبستانی نیز به چهار ایوانی رزرو مسجد توفیق مشهد دگرگون شدند .

اندام های بنیادی مسجد اهل ایران در مهرازی کشور ایران نیز از آن پس مقام خویش را یافتند: گنبد منزل، ایوانی در پشت آن، حیاط در آیگاه، شبستان ردیف دار، گلدسته، میانسرا و … این اندام ها نو پدید نیامده بودند و هریک پیشنه کهنی در مهرازی قبل از اسلام داشتند با این همگی گرد داخل شدن وسازمان دهی آن‌ها گرد اگرد یک میانسرا انجنان که همگی ی اندام ها رو به سوی قبله داشته باشند، آفرینشی در مهرازی می بایست شماره مسجد توفیق مشهد بشمار آید. در طرق بعد از آن، آذری و اصفهانی در اندام های مسجد اهل ایران تحول چندان پدید نیامد، گرچه آرایه های جدید ای بدان افزوده شد.

اهل ایران ها همواره کارایی می کردند که در ایجاد کرد مساجد اهل ایران هم از بابت الگوی نقشه و هم کاربرد ساختمایه بی آلایش و ارزان، از به عبارتی مسجد مدینه سرمشق برداری نمایند. یکی‌از خصوصیت های بنیادی در معماری ما همواره این بود که معماران دیده به شغل خودشان و آنچه از خویش دارا هستند داشته اند. آن‌ها هر چه را که دم دستشان می یافته اند، و به به عبارتی اندازه که نیازشان را برآورده می کرده مسجد طالقانی مشهد بسنده می کردند.